Waarom zijn we verliefd op suiker?
Het moment dat jij je tanden in een mierzoet (en vet) koekje zet gaat er in je hoofd een waanzinnige vuurwerk show van start. Het beloningssysteem begint in een rap tempo met de productie van de superdope neurotransmitter dopamine, oftewel het geluksstofje wat we kennen van sporten, seks en dus ook suiker. Probeer je de suikeraanval te weerstaan? Je sluwe brein steekt hier een zoet lollystokje voor. Verantwoordelijk is de insula, een hersengebied dat lichamelijke ervaringen en beloningen inzet tijdens het maken van beslissingen (Trends in Neurosciences). Deze uiterst vernuftige insula kan het dopamineniveau verhogen bij alleen al de gedachte aan smeltende chocolade op je tong. Partner in crime, de caudate nucleus, doet precies hetzelfde. Aargh!
Willen mijn hersenen dat ik dik word?
Nee. Zoals alle mechanismen in ons brein heeft ook onze voorliefde voor zoete meuk een functie. In de tijd dat we nog schaamteloos naakt rondhuppelden en in grotten woonden waren we dagelijks veel energie kwijt aan jagen, voor wilde dieren wegrennen en seksen. Suiker bevat veel calorieën en voeding met veel suiker was dus meer dan welkom. In dergelijke onzekere tijden waren er ook nog eens veel giftige fruitsoorten in het bos te vinden. Giftig holbewoner-voer onderscheidt zich van gezond voer door smaak: de een is bitter, de ander is zoet. Inmiddels is onze habitat drastisch veranderd maar oude liefde roest niet, met als gevolg dat we te veel suiker eten.
Is suiker slecht?
Sucrose, fructose en glucose zijn de meest bekende suikervormen. Fructose is fruitsuiker, glucose zijn druivensuikers – wat ook fruit is, maar je lichaam gaat er anders mee om. Sucrose, ook wel tafelsuiker, is een combisuiker. De naïeve vroegere versie van mezelf dacht dat fructose gezonder is, het komt immers uit fruit. Wat blijkt? Fructose suiker wordt supersnel opgenomen, laat niet aan je hersenen weten dat je vol zit en is dus slecht voor je. Is dat even balen. Maar, en nu komt de aap uit de mouw, alle geraffineerde suikers zijn slecht. Geraffineerde suikers zijn bewerkte suikers. Hoe herken je deze? Ze groeien niet aan een boom.
Te veel bewerkte suikers eten is slecht
Neem nu fructose, dat normaal gesproken samen met broodnodige vitaminen in een vezelrijke appel zit verstopt. In deze natuurlijke vorm zullen de vezels je een voldaan gevoel geven en stop je uiteindelijk met eten – zo is een pak choco-chip cookies makkelijker weg te kanen dan een zak appels. Een onderzoek in de Journal of Human Evolution vertelt het verhaal van de Hadza in Tanzania. Deze zoetekauwen zijn de hele dag op zoek naar honing, waarvoor de stoere mannen zelfs hun leven op het spel zetten door bijennesten in de toppen van baobab-bomen leeg te roven. De Hadza eten zeker weten veel suiker, maar omdat het hier om natuurlijke suikers uit honinggraten gaat komt diabetes in dit volk niet voor.
Eet ik te veel suiker?
Je lichaam en hersenen hebben suiker nodig. In gezond voedsel – planten – zit van nature al suiker, maar deze suiker gaat samen met vezels, minderalen en vitamines en is daarom niet slecht. Als jij echter veel bewerkte producten tot je neemt, zoals kant-en-klaar sauzen, koekjes, fruitsap en frisdrank dan eet jij te veel ‘lege’ suikers. En wat een te veel aan suiker met je lichaam doet is oprecht het schrijven van een thriller waard – te veel suiker wordt namelijk gelinkt aan een aantal van de meest griezelige welvaartsziekten van onze tijd waar ook een groot percentage van de Nederlanders aan lijdt: diabetes type 2, lever-vervetting, hart- en vaatziekten, een te hoog cholesterol, kanker, te hoge bloeddruk, dementie, depressie, overgewicht en uiteraard een slecht gebit.
Dit doet te veel suiker met je lever
Eet je te veel suiker? Je lever is de sjaak. Aan je lever is namelijk de waanzinnige taak weggelegd om fructose om te zetten in glucose wat op zijn beurt als glycogeen in de vetopslag gaat zodat je in de toekomst altijd een potje hebt – politici zouden er iets van kunnen leren. De lever kan niet al te veel fructose omzetten. Het overschot aan suiker wordt vet en te veel hiervan kan leiden tot lever-vervetting. Een te vette lever verlaagt je insulinegevoeligheid terwijl insuline er juist voor zorgt dat je suikerspiegel in balans is. Door te veel suiker te eten raakt je insuline helemaal van het padje, stijgt je bloedsuiker en loop je een bizar groot risico op diabetes type 2.
Suiker is slecht voor je darmen
Zit je na een uit de hand gelopen high tea vast op de pot? Te veel suiker eten kan leiden tot buikpijn en diarree. Geen verassing, want naast de jam en pure poedersuiker die je tot je hebt genomen zitten de cup cakes en English style scones vol wit meel wat je lichaam omzet in – verassing – suiker. Tegelijkertijd bevatten melkproducten zoals slagroom en roomkaas lactose, wat in de volksmond ‘melksuiker’ wordt genoemd. Don’t get me wrong, suiker is en blijft een belangrijke brandstof voor alles wat je in het leven doet, maar je darmen worden niet blij van te veel geraffineerde suikers. En ze zijn niet de enigen.
Wat je spieren doen met te veel suiker
Te veel suiker wordt door je lever in glycogeen omgezet en opgeslagen voor wanneer er in de toekomst een energietekort is. Jouw spieren zijn één van de opslagplaatsen voor glycogeen. Spieren zijn ware masterminds en zetten het glycogeen wanneer het nodig is weer om in glucose en dus energie. Maar ook spierweefsel heeft een maximumcapaciteit en als er te veel suiker in het spel is wordt dit omgezet in blijvend vetweefsel. Hardnekkig vet dat niet snel weggaat en hand in hand gaat met een van de meest voorkomende ziektes van deze tijd: obesitas. We kunnen dan ook stellen dat obesitas een vorm is van ondervoeding (eigenlijk overvoeding) waarbij te veel suiker eten een significante rol speelt.
Te veel suiker zorgt voor huidveroudering
Wanneer suiker en eiwitten zich aan elkaar binden heet dit ‘glycatie’. Je huid bevat diverse eiwitten zoals collageen, keratine en elastine. Wanneer deze huid-eigen eiwitten versuikeren versnelt dit het verouderingsproces van je huid. Het is geen toeval dat deze versuikerde eiwitten AGE’s worden genoemd (Advanced Glycation End Products). Door te veel suiker eten verliest je huid elasticiteit en krijg je sneller rimpels. Gelukkig zijn er huidproducten op de markt die het vernieuwingsproces van je huid ondersteunen, zoals de beauty skin booster die de collageenaanmaak in je huid bevordert zodat je huid soepel en stevig blijft en rimpels en fijne lijntjes minder snel verschijnen.
Vervroegde Alzheimer door te veel suiker eten
Wetenschappelijk bewijs voor de veroudering van huidcellen door te veel suiker wekt de vraag op of te veel suiker eten hetzelfde effect heeft op andere lichaamscellen. En inderdaad, steeds meer wetenschappelijke onderzoeken leggen de link tussen een overschot aan suiker en de veroudering van cellen waarvan we écht niet willen dat ze verouderen: die van onze hersenen. Een publicatie in Nature Neuroscience legt de lelijke waarheid bloot en beschrijft hoe te veel suiker bijdraagt aan vroegtijdige Alzheimer en overige dementia. Ook andere studies verbinden suiker aan wat ze inmiddels diabetes type 3 noemen. Doordat het brein glucose niet meer kan verwerken verouderen de cellen in sneller, met vroegtijdig geheugenverlies en reductie van het cognitief vermogen als resultaat.
Hoe zoet ben jij?
De kans is groot dat je wel wist dat suiker slecht is maar toch geschrokken bent van de kersverse kennis die je hebt opgedaan. Natuurlijk kun je ervoor zorgen dat je de besproken narigheden voorkomt. Dit doe je door te letten op wat je eet – het wordt immers steeds duidelijker dat je bent wat je eet. Eet zo min mogelijk bewerkte zoetigheid en beperk toegevoegde suikers in alles wat je eet. Heb je zin in gezonde zoetigheid waar je lijf blij van wordt? Kies verantwoord en ga bijvoorbeeld voor sweet pancakes zonder toegevoegde suikers. Bespeur daarnaast etiketten als een ware suiker-Sherlock – trap niet in de bittersweet suikerval!
Herken verstopte suikers
Wanneer je in de supermarkt op etiket-ontleed missie bent, bedenk dan dat de Unilevers der Suiker hun uiterste best doen om een overvloed aan suiker verborgen te houden. Suiker is nu eenmaal verslavend en niets is zo makkelijk als het verkopen van een verslavend product. Zo zullen glucose, fructose en sucrose niet voorkomen op een ingrediëntenlijst maar bevat een potje pastasaus eerder ‘siropen’ en ‘stropen’ – gewoon keiharde suikers. Wil je weten onder welke namen suiker schuilgaat? Het Diabetes Fonds heeft een lijst gemaakt van suiker in al zijn vermommingen. Zo weet jij precies wanneer een product ongewenst veel suiker bevat.